بررسی عکاسی حرفه‎ای در تبریز

در وهله‎ی نخست چنین عنوانی در ایران بی‎اشکال به نظر نمی‎رسد. آژانس‎هایی که بتوانند عکاسان حرفه‎ای را جذب کنند تا منبع درآمدی بیابند در ایران وجود ندارد و تنها دولت توانایی این کار را دارد که تا حدی تأمین کند. حتا در این وضعیت نیز، عکاسان شهرستانی شرایط بدتری نسبت به مرکز دارند که با کم‎ترین امکانات و حقوق عکاسی می‎کنند. مطابق تعریف، عکاس یا خبرنگار حرفه‎ای کسی‎ست که درآمدش تنها از همین راه باشد و او دغدغه‎ی دیگری برای زندگی خود نداشته باشد. به غیر از عکاسان خبری و مستند، عکاسان دیگری نیز در پرتو همین نظریه به حرفه‎ای و غیرخرفه‎ای بخش می‎شوند. آنان نیز باید از همین راه ارتزاق کنند، مثلا با چاپ کتاب یا فروش آثار.

چند آژانس خصوصی در ایران فعال است که چندان هم موفق نیستند و دلایل این امر برمی‎گردد به انحصار دولت در تولید خبر و عکس. این انحصار سبب بی‎صرفه بودن خبرگزاری‎های خصوصی شده است. همه‎ی خبرگزاری‎های معتبر در ایران به گونه‎ای به دولت چسبیده‎اند و از بابت اقتصادی مشکل زیادی ندارند. از این بابت، عکاسان مرکز می‎توانند دارای حقوق ثابت ماهانه، اضافه کاری و مأموریت، بیمه‎های تأمین اجتماعی و بازنشستگی و دوربین‎های پیش‎رفته باشند. در این بین، به غیر از خبرگزاری دولتی ایرنا هیچ کدام نمی‎توانند عکاسان خود را در شهرستان‎ها تأمین کنند. عکاسان شهرستانی مجبوراند همه‎ی این امکانات را شخصا تأمین کنند تا از عرصه‎ی رقابت خبری جا نمانند. تنها چیزی که شهرستانی‎ها را فعال نگه می‎دارد جذب شدن به مرکز یا آژانس‎های خارجی‎ست. کسانی که فعالانه در شهرستان‎ها در کار مستندنگاری و خبری هستند به امید گردآوری آرشیو خوب و جلب نظر آژانس‎های معتبر خارجی کار می‎کنند.

این امید واقعا وجود دارد. برخی عکاسان با آثار فعال خود توانسته‎اند نظرات آژانس‎های خارجی را به خود جلب کنند و جذب یکی از آنان شوند. این در مقایسه با مرکز امیدوارانه به نظر می‎رسد. در تبریز حدود ۲۰۰/۳۰۰ نفر در حوزه‎ی عکاسی وجود دارد که بخش کمی از آنان در حوزه‎ی خبر و مستند هستند. شاید بیش از ۵۰ نفر را بتوان یاد کرد که در حوزه‎ی خبری فعال‎اند ولی بنا به تعریف حرفه‎ای به شمار نمی‎روند. اغلب اینان برای خبرگزاری‎ها و نشریات محلی کار می‎کنند بدون هیچ حقوقی. وضعیت نشریات محلی به گونه‎ای‎اند که می‎توان حرکت در لجن از آن یاد کرد. یکی از مدیران نشریه ادعا می‎کند دلیل نپرداختن حقوق به خبرنگاران یا عکاسان مشهور شدن آنان در نشریه است. در واقع، برخی نشریات سکوی پرش به پست‎های بالاست. نتیجه‎ی فرصت طلبی رسیدن به شهرت است و این کار خبرنگار راستین نیست. خبرنگار کاری به امور اجرایی ندارد. این نشان دهنده‎ی لجن مالی در کارهای فرهنگی روزنامه‎نگاری‎ست. با این منطق، رییس بانک نباید حقوق بگیرد چون در نهایت اعتبار و شهرت قرار گرفته است.

از بین آن همه عکاس خبری فقط چند نفر هستند که می‎توانند با فروش آثار خود به کسب نازلی از درآمد دست یابند: علی حق‎دوست، مجید حق‎دوست، بهرام تندران، مهسا جمالی، آذین حقیقی، ولی محسنی (که پس از یک سال فعالیت در فارس و جام و جم تعطیل شد) سیدکاظم یوسفی، حامد نظری، خلیل غلامی، فرشید تیغه ساز که آثار قابل توجهی تولید می‎کنند. از بین این ۸ نفر نیز ۶ نفر از راه عکاسی درآمد می‎کنند و از اینان نیز تنها ۲ نفر حقوق نسبتا مناسبی دارند و ۴ نفر بقیه در انتظار گشایش فرجی هستند که به حقوق حداقل خود برسند. از این ۲ نفر فقط سیدکاظم یوسفی (عکاس ایرنا) دارای حقوق کامل و امکانات لازم هست! در کل آذربایجان شرقی فقط یک نفر مصداق عکاس حرفه‎ای را دارد و این نشان دهنده‎ی این است که، عکاس باید جای دیگری برای درآمد خود بیابد: چیزی در حد و اندازه‎ی فرصت طلبی‎های متداول!

غالب عکاسان شهرستانی درآمدی غیر از هنر خود دارند. آنان مجبوراند از جایی بکنند و در کار عکاسی خرج کنند. هم چنان که گفتم، از بین آن همه عکاس فقط عکاس خبری امیدواری در بهبودی زندگی خود دارد و عکاس خبری به واقع با آن همه گرفتاری و بگیر و ببند سزاوار چنین هم نیست و هر لحظه را با مشکلاتی خطرناک سر می‎کند. بررسی وضعیت شهرستان‎ها برای کسانی که درصدد جذب به این کاراند هشداری‎ست که باید پیه بی‎درآمدی را به جان خود بزنند و وظیفه‎ی ما نشان دادن تجربه‎هایی‎ست که در شرایط بی‎خان‎ومانی به دست آورده‎ایم. جالب‎ترین نکته بررسی آثار تولیدی‎ست که در این لجن‎های به اصطلاح فرهنگی به ظهور رسیده و گاه از مرزهای جغرافیایی فراتر رفته است.

علی حق‎دوست، ساکن تبریز و عکاس مهر

او برای مدتی با خبرگزاری آسوشیتدپرس همکاری کرد و آثاری در آرشیو آن به یادگار گذاشت. غیر از این در خبرگزاری‎های فارس، ایرنا، آژانس عکس ایران، جام‎جم و مهر کار کرده است. وی نخستین کسی‎ست که در تبریز با روی‎کرد حرفه‎ای به عکاسی مستند و خبری روی آورد. در این ۶-۷ سال فعالیت‎اش آثار مستند برجسته‎ای تولید کرده است که در نشریات و خبرگزاری‎های داخلی و خارجی منتشر شده است. حق‎دوست سه سال را در تهران گذراند تا به درآمد مناسب خانواده‎اش برسد ولی با چندی نامرادی‎ها به تبریز برگشت تا به جمع‎آوری آثار مستند خود ادامه دهد.

سیدکاظم یوسفی، ساکن تبریز و عکاس ایرنا

وی از نخستین روز عکاسی برای خبرگزاری ایرنا کار کرده است و تنها عکاس تبریزی‎ست که با حقوق قانونی کامل کار می‎کند. یوسفی فقط روی کارهای خبری فعالیت دارد. اشکال این قبیل خبرگزاری‎ها هم در این است که آزادی رأی برای عکاس وجود ندارد. او نمی‎تواند برای عکاسی مستند به شهرهای دیگر برود. عکاسان مرکزی نیز به دلیل ترافیک کاری چندان فرجه‎ای برای تولید آثار مستند ماندگار نمی‎یابند.

حامد نظری، ساکن تبریز و عکاس مهر

وی پیش از این آثارش را برای آژانس عکس ایران می‎فرستاد و امروزه با مهر کار می‎کند. نظری از جمله عکاسان شهرستانی‎ست که درصدد تولید آثار مستند است و از این رو آثار کم‎تری از او بر روی خط خبرگزاری‎ها می‎بینیم. با این وضعیت، می‎توان حدس زد درآمد او کفاف هزینه‎های عکاسی‎اش را هم نمی‎کند در حالی که درآمدی غیر از عکاسی ندارد.

مهسا جمالی، ساکن تبریز و عکاس مهر

جمالی از معدود عکاسان دختری‎ست که در شهرستان‎های ایران فعالیت می‎کنند. محدودیت‎های او برای کار عکاسی برای همه آشکار است. در بیش‎تر ورزش‎ها او حق عکاسی ندارد. در برخی مکان‎ها منعی وجود ندارد ولی عملا مشکلاتی فراهم می‎شود. با این وضعیت، هنوز در کار عکاسی خبری و مستند فعال است. در زلزله‎ی اخیر آذربایجان از جمله نخستین کسانی بود که آثارش منتشر شد و در سایر کشورها خریدار یافت.

مجید حق‎دوست، ساکن تهران و عکاس نشریه‎ی پزشکی

او کارش را با فارس آغاز کرد و به جام‎جم کشید. به سبب یافتن درآمد مناسب به تهران کوچید تا به یک زندگی متوسط دست یابد.

بهرام تندران، ساکن تبریز و عکاس جام‎جم

او از نخستین فعالیت عکاسی‎اش در جام‎جم بوده است. برخی از آثار او به روی جلد روزنامه‎ی جام‎جم راه یافته است. تندران برای کسب درآمد کافی به عکاسی آتلیه پرداخت و از این رو، تولید آثار او کاهش یافت. جام‎جم حقوق عکاسان شهرستانی خود را سالی دوبار پرداخت می‎کند و این یک مشکل مضاعف برای عکاسان تولید می‎کند.

آذین حقیقی، ساکن تهران و عکاس جام جم

وی کارش را با فارس آغاز کرد و پس از دو سال فعالیت در تبریز به تهران کوچید و هم اکنون به عنوان دبیر شهرستان‎ها در جام‎جم مشغول به کار است. غالب آثار او خبری و مستند است که در خبرگزاری‎های فارس، مهر، آژانس عکس ایران و جام‎جم منتشر شده است.

فرشید تیغه‎ساز، ساکن تبریز و عکاس ایسنا

او که به تازگی به عرصه‎ی عکاسی خبری پیوسته است کارش را با خبرگزاری ایسنا آغاز کرد و در زلزله‎ی اخیر آذربایجان از نخستین کسانی بود که پس از انتشار آثارش در خبرگزاری‎های داخلی به آژانس‎های خارجی از جمله فرانس پرس راه یافت و پس از آن در نشریات مختلف بین المللی چاپ شد. آژانس‎های خارجی برخلاف آژانس‎های داخلی حقوق عکاس را بهتر و زودتر پرداخت می‎کنند. از این رو، کار با آژانس‎های خارجی موفقیت‎های مضاعف به همراه دارد.

در پاسخ آن مدیر محترم نشریه که فرموده بود کار با نشریات محلی شهرت دارد و حقوقی پرداخت نخواهیم کرد، فلسفه‎ی کار فرهنگی همان چسبیدن به ارگان‎های اجرایی و دولتی‎ست و با این معیار در نشریات و خبرگزاری‎های محلی به روی عموم آزاد است تا با فرصت طلبی‎های به موقع آینده‎ی خود را تأمین کند. ولی در راستای کار حرفه‎ای، شهرت و حقوق آژانس‎ها و نشریات خارجی را می‎توان ارزیابی کرد که چه گونه سبب رشد کار خبرنگاری می‎شوند که گاه تا حد سرنگونی دولت پیش می‎روند.

عکاسانی غیر از عکاسان یاد شده نیز هم چنان در ورطه‎ی فلج کننده‎ی هنر قرار دارند و امرار معاش خود را از جایی کسب می‎کنند که آسیب‎های جدی وارد می‎کند. تعداد خیلی کم‎تری از آنان با موفقیت در جشنواره‎ها تنها هزینه‎ی آثارشان را به دست می‎آورند. هیچ کدام از عکاسان با چاپ آثار خود در قالب کتاب به درآمد نرسیده‎اند و در برپایی نمایشگاه نیز تاکنون موفقیتی به دست نیامده است. برچسب‌ها: بررسی عکاسی حرفه‎ای در تبریز

کافی نت سهنديه جمعه بیست و چهارم شهریور ۱۳۹۱ ادامه مطلب

آخرین مطالب ارسالی

بررسی عکاسی حرفه‎ای در تبریز