تبریزی‌ ها مراقب زلزله ۷ ریشتری باشند

بهرام عکاشه را پدر زلزله‌شناسی ایران می‌دانند که در این گفت‌وگو به اهمیت اطلاع‌رسانی درباره پس‌لرزه‌ها در مناطق زلزله‌زده می‌پردازد و می‌گوید با توجه به پیشینه تاریخی و ساختار گسل‌های جوان آذربایجان بهتر است مردم تبریز گوش به زنگ زلزله‌های بیش از ۶ ریشتر باشند.

زلزله هایی که این روزها از غرب تا شرق کشور را درمی نوردند، پس لرزه هایی هراسناک تر هم دارند. ورزقان تنها در یک روز ۲۷ بار لرزیده، زهان در قثائن، ۱۸ بار و در کرمان ۶ پس لرزه پشت سر هم داشته ایم. پس لرزه هایی که اگر چه جان کسی را نمی گیرد اما سنگینی خسارت ها را روی دوش مردم زلزله زده می گذارند. مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران اگرچه در سکوت خبری محض اخبار لرزه های زمینی را منتشر می کند اما زلزله زدگان ایرانی آن را با پوست و گوشت و استخوان خویش احساس می کنند و همچنان نگران سقف ها و دیوارهای اطراف خویش هستند که مبادا بریزد.

عکاشه، پدر زلزله شناسی ایران برای آن که هموطنان ایرانی در جریان آن چه درون زمین پس از هر زلزله ای اتفاق می افتد چند و چون پس لرزه ها را در گفتگو با نامه می شکافد: «ممکن است پس لرزه های یک زلزله از دو ماه تا دو سال ادامه داشته باشند.» عکاشه در تایید این موضوع به صورت علمی فرآیند بروز پس لرزه ها را مورد بررسی قرار می دهد و می گوید:« معمولا کمتر پیش می آید که زلزله ها با پیش لرزه اتفاق بیافتند اما بعد از آن که زلزله اصلی آمد، ممکن است پس لرزه هایش حتی تا چند سال ادامه داشته باشد. در طول ۵۵ سالی که از تاسیس موسسه ژئوفیزیک می گذرد به ندرت زلزله ای را بررسی کرده ایم که پس لرزه نداشته باشد چرا که در آن صورت تک لرزه ای بوده که به خاطر مسائل پیچیده ای در عمق زمین اتفاق افتاده است.»

زلزله در تبریز خطرناک تر خواهد بود!

عکاشه با تاکید بر این که در حال حاضر ۹۷ پایگاه و یک شبکه زلزله شناسی در ایران وجود دارد به مرکز تبریز اشاره می کند و می گوید که بررسی زلزله ها در این بخش از کشور به خاطر وجود این پایگاه قدیمی به راحتی امکان پذیر است:« در سال ۱۹۶۲ ایالات متحده امریکا در چهارچوب یک پروژه جهانی پایگاه های زلزله شناسی را در جهان راه اندازی کرد که سه پایگاه در شهرهای مشهد، شیراز و تبریز نصیب ایران شد. بنابراین ما داده‌های لااقل ۵۰ ساله مناطق این محدوده را در اختیار داریم که می تواند به بررسی الگوهای زمین لرزه های ورزقان کمک کند. از سوی دیگر بیش از ۳۰ سال است که ما شبکه زلزله نگاری در آذربایجان شرقی داریم که شامل ۸ پایگاه می شود که این مراکز نیز اطلاعات بسیار خوبی در اختیار ما قرار داده اند.»

به گفته او بر اساس این داده ها و همچنین آنچه که در کتاب سرگذشت زلزله های ایران آمده، تبریز چندین بار بر اثر زلزله به طور کلی نابود شده است. دلیل این امر هم این است که منطقه آذربایجان، همیشه زلزله خیز بوده و گسل هایش گسل هایی جوان و فعال هستند. البته این موضوع تنها محدود به آذربایجان شرقی نیست به طوری که در بخش عمده ای از ایران گسل های جوان و فعال همواره خطر زلزله را برای ما محفوظ نگه داشته اند.

وی همچنین درخصوص بررسی زلزله های آینده در این منطقه هم می گوید: «بررسی نقشه مناطق اهر و ورزقان نشان می دهد که خطر زلزله در این محدوده حداکثر تا ۶ ریشتر است این در حالی است که خطر اصلی در جنوب و شمال این مناطق است به صورتی که نگرانی ما از وقوع زلزله در تبریز و ارس است چرا که در این محدوده ها، قطعا بزرگی زلزله بیشتر خواهد بود و حتی توانمندی زلزله ۷ ریشتری را هم دارد!»

به گفته وی «زلزله همراه با شکستگی گسل است، این شکستگی از یک نقطه شروع می شود و به جلو حرکت می کند و در حین حرکت، انرژی گسل شکسته به گسل های اطراف منتقل می شود و به این صورت گسل هایی که توانمند نبوده اند با این انرژی تحریک شده و توانمند می شوند و پس لرزه ها صورت می گیرد.»

چرا دولت به مردم راستش را نمی گوید

عکاشه در پاسخ به این سوال که کدام پس لرزه را می توان به عنوان آخرین پس لرزه این منطقه به حساب آورد می گوید:« البته هنوز بشر نمی تواند بگوید وقتی که زلزله اتفاق افتاد، پیش لرزه است، زلزله اصلی است و یا پس لرزه چرا که گسل ها به صورت گروهی هستند و اگر زلزله ای همین الان اتفاق افتاد ممکن است اثر انرژی آن روی گسل های دیگر مدت ها بعد بروز کند. به طور کلی اگر پس لرزه نداشته باشیم موضوع عجیبی است.»

او همچنین با انتقاد از تخریب بعضی از بناهای تازه ساز در این پس لرزه ها تاکید می کند:« متاسفانه نه زلزله زده ها و نه کسانی که فعالیت های عمرانی در این مناطق انجام می دهند هیچ کدام ابدا در جریان اهمیت موضوع زلزله و روش های مقابله با آثار آن نیستند. بارها در رسانه ها به این موضوع اشاره کرده ام و بارها از مسئولان تمنا کرده ام که در نماز جمعه های کشور، افراد متخصص بیایند درباره زلزله صحبت کنند تا مردم روشن شوند اگر این آگاهی سازی اتفاق نیافتد حتی زلزله های کوچک هم می توانند آسیب های جدی به جامعه، روح و روان مردم و تاسیسات شهری وارد کند». وی از دولت و مسئولان کشوری انتقاد می کند که چرا درباره زلزله راستش را به مردم نمی گویند و فرهنگ مناسبی در این زمینه ایجاد نمی کنند.